خودنظام دهی مطبوعات

خودنظام دهی روشی برای نظام مند ساختن امور مربوط به یک حرفه، صنعت، تجارت و غیره است. در این شیوه دست اندرکاران مجموعه ای که در زمینه ای واحد فعالیت می کنند، دور هم جمع شده و با توافق یکدیگر به ایجاد مقررات و قواعدی که مبنای رفتار آنهاست اقدام می کنند. در این تحقیق که خودنظام دهی در عرص? مطبوعات مدنظر است، اصحاب مطبوعات در قالب تشکل هایی از قبیل مالکان، ناشران، سردبیران و روزنامه-نگاران با همکاری یکدیگر «مجموعه قواعد اخلاقی» را تدوین نموده و رعایت آن را سوی کسانی که در این حرفه اشتغال دارند، الزامی می شمارند. در گام بعدی نهادی برای ادار? امور مربوط به حرف? روزنامه نگاری تأسیس می شود. این نهاد با نام هایی چون «شورای مطبوعات» شناخته می شود. شورای مطبوعات با توجه به نیازهای حرف? روزنامه گاری هر جامعه کارکردهای گوناگونی از قبیل آموزش روزنامه نگاران، ایجاد، بازبینی و اصلاح مجموعه قواعد اخلاقی، نظارت بر رفتار روزنامه نگاران و رسیدگی به اختلافات و شکایات مخاطبین از نشریات را بر عهده می گیرد. در آخر نیز در صورت تخلفات اهالی مطبوعات نسبت به آن رسیدگی نموده و پس از اتخاذ تصمیم، به اِعمال مجازات های مقرر در مورد آنان می پردازد. خودنظام دهی در عرص? مطبوعات از وجوه گوناگون مهم است. اول این که موجب عدم دخالت یا دخالت حداقلی حکومت در امور مربوط به مطبوعات می شود. مطبوعات در یک جامع? مردمسالار وظیف? نظارت بر امور صادره از سوی حکومت و عملکرد آن را به عهده دارند. روزنامه نگاران با انعکاس اخبار و ارائ? تفاسیر نقش عمده ای در آگاهی مخاطبان و شهروندان ایفا می کنند. حال خودنظام دهی توسط اهالی مطبوعات مانع از آن خواهد شد که حکومت با نظام دهی مطبوعات، هرآنگونه که خود بخواهد با ایجاد موانع و محدودیت ها، عملکرد آنها را تحت تأثیر قرار دهد. در واقع از این طریق آزادی مطبوعات تضمین می گردد. اهمیت دیگر موضوع در رابطه با الزامات اخلاقی است که بر اهالی مطبوعات واجب می شود. مطبوعات در ازای آزادی ای که از سوی آحاد مردم برای حفاظت از ارزش ها و دستاوردهای جامعه به آنها اعطا شده است، مسئولیت هایی بر عهده دارند. این مسئولیت در قبال اجتماع بوده و شامل الزاماتی است که توسط خود آنان به رسمیت شناخته شده است، نه اینکه از جانب دولت بر آنها تحمیل شده باشد. چرا که پایبندی به الزامات اخلاقی مستلزم اراد? آزاد است و از طریق قانون و اجبار از سوی دولت محقق نخواهد شد. خودنظام دهی در فعالیت های گوناگون رسانه ای از قبیل مطبوعات، خبرگزاری ها، تبلیغات بازرگانی رسانه-های سمعی و بصری و حتی اینترنت در کشورهای گوناگون اِعمال می شود. اما مطبوعات که قدیم ترین رسان? جمعی به شمار می آید سابق? طولانی تری نیز در خودنظام دهی تجربه کرده است به گونه ای که در برخی کشورها شوراهای مطبوعاتی متصدی نظام دهی سایر رسانه های جمعی نیز گشته اند. در حالی که در بیشتر کشورهای دنیا نظام دهی مطبوعات به طریق خودنظام دهی صورت می گیرد، در کشور ما همچنان دولت متصدی ادار? امور مطبوعات است و قو? قضاییه به تخلفات مطبوعات و شکایات علیه آنها رسیدگی می کند. این موضوع پرسشی را در ذهن مطرح می سازد که چرا ایران با وجود سابق? نسبتاً طولانی در انتشار مطبوعات و وقوع وقایع آزادی خواهانه ای چون نهضت مشروطه و انقلاب اسلامی، به ساماندهی و انتظام امور مطبوعات از طریق اصحاب آن اقبال نشان نداده، و در یک کلام خودنظام دهی محقق نشده است؟